Vormen van pesten – Pesten op het werk

Deze pagina geeft de verschillende vormen van pesterijen weer zoals die door Tim Field werden geïdentificeerd.

Pesten ten gevolge van druk of onbedoeld pesten: Dit ontstaat wanneer de stress van het moment het gedrag doet verloederen. De persoon in kwestie wordt zeer opvliegend, irriteerbaar en kan beginnen vloeken en schreeuwen naar anderen toe. Iedereen kan zich wel eens vinden in dit gedrag, maar wanneer de stress weggaat dan verdwijnt dit gedrag ook onmiddellijk. De persoon zal tot inkeer komen en zal zich verontschuldigen en – belangrijker – lessen trekken uit de ervaring zodat het een volgende keer niet meer, of minder waarschijnlijk, zal voorvallen. Dit is normaal gedrag en dit hoort niet bij de definitie van pesterijen op het werk.

Corporatief pesten: Deze vorm van pesten is wanneer de werkgever de werknemers ongestraft kan misbruiken aangezien de wet vaag is en jobs schaars zijn. Voorbeelden zijn:

Aanmoedigen van werknemers om 60 tot 80 uren per week te werken op systematische wijze en het leven een hel maken (of gewoon te ontslaan) bij diegenen die zich ertegen verzetten.
Het introduceren van “afwezigheidmanagement” en werknemers jaarlijks verlof weigeren of ziekteverlof waar ze juridisch gezien eigenlijk wel recht hebben.
Vaak werknemers bespioneren door bijvoorbeeld telefoongesprekken af te luisteren of e-mail verkeer te onderscheppen, bedreigingen uiten wanneer medewerkers terugkomen uit ziekteverlof, ongepast videotoezicht, …
Werknemers als zwak en ontoereikend afstempelen bij stress terwijl de oorzaak van de stress op een agressieve wijze ontkennen of negeren.
Aanmoedigen van werknemers om valse getuigenissen af te leggen of valse klachten neer te leggen tegen anderen (beloning is promotie of verhoging van salaris en/of dreigement van ontslag).
Werknemers worden “aangemoedigd” hun arbeidscontract van onbepaalde duur in te geven voor arbeidscontracten van bepaalde duur. Iedereen die weerstand biedt krijgt het hard te verduren.

Organisatiepesten: Deze vorm van pesten is een combinatie van pesten ten gevolge van druk en corporatief pesten. Deze vorm van pesten kan ontstaan wanneer een firma moeilijkheden heeft om zich aan te passen aan de veranderende omstandigheden (verandering van de markt, crisis, vermindering van inkomen, budgetten worden gereduceerd, …).

Institutioneel pesten: Deze vorm van pesten is gelijkaardig aan corporatief pesten en ontstaat wanneer het pestgedrag algemeen aanvaard wordt en een deel uitmaakt van de bedrijfscultuur. Mensen worden overgeplaatst, contracten van onbepaalde duur worden na een lange periode plots veranderd in nieuwe contracten van bepaalde duur met minder interessante voorwaarden met de bijbehorende bedreigingen van “neem dit aan of anders …”, werklast neemt steeds maar toe, werkplanningen worden veranderd, functiebeschrijvingen worden veranderd, carrièremogelijkheden worden belemmerd of onmogelijk gemaakt, enz … Al dit wordt tevens gedaan zonder enige consultatie van de betrokkenen.

Klantpesten: Deze vorm van pesten is wanneer de werknemers worden gepest door diegenen die ze dienen, bijvoorbeeld leerkrachten gepest door leerlingen en hun ouders, verpleegpersoneel gepest door patiënten en hun familie, sociaal assistenten die gepest worden door hun klanten maar ook winkelbedienden, bankbedienden, veiligheidspersoneel door diegenen die ze dienen. Kenmerkend hierbij is dat de klanten hun gepercipieerde rechten gaan opeisen op een beledigende, vernederende en soms zelfs fysiek gewelddadige wijze. Klantpesten kan ook in de vorm komen van bedienden die hun klanten pesten.

Seriepesten: Deze vorm van pesten is wanneer de bron van de verstoring kan herleid worden tot één enkel individu die zich vergrijpt aan de ene werknemer na de andere en ze vernietigt. Dit is de meest voorkomende vorm van pesten en wordt daarom in deze tekst in detail beschreven. De seriepester vertoont kenmerken van een sociopaat. De meeste mensen kennen ten minste één iemand die voldoet aan de kenmerken van een seriepester maar de meeste mensen herkennen ze niet als een sociopaat. Tim Field schat dat één persoon op 30 ofwel een fysiek gewelddadige psychopaat is die criminele daden verricht of een antisociale persoon is die een gedragsstoornis heeft of zelfs een psychopaat is die geen aanhoudbare feiten pleegt.

Secundaire pesterijen: Deze pesterijen zijn meestal onbedoelde pesterijen van mensen die veroorzaakt worden door de aanwezigheid van een seriepester in een organisatie. De druk om te gaan met een ontregelde, wraakzuchtige en agressieve persoonlijkheid resulteert in verslechtende morele waarden.

Duopesten: Deze vorm van pesten is wanneer de seriepester samen met een andere collega mensen treitert en pest. Dikwijls is het één iemand die praat terwijl de andere toekijkt en luistert. Meestal is het de stille partij die je in het oog moet houden. In de meeste gevallen gaat het om twee mensen van het tegengestelde geslacht en dikwijls is er een buitenechtelijke relatie tussen die twee.

Groepspesten: Deze vorm van pesten is wanneer de seriepester samen met een groep collega’s mensen treitert en pest. Deze vorm kan overal ontstaan maar zal floreren in milieus waar corporatief pesten aanwezig is. Als de seriepester een extravert is dan zullen ze de zaken van op de voorgrond leiden; deze kan dan schreeuwen, vloeken en zal daardoor gemakkelijk te herkennen zijn (en met recorder op te nemen). Als de seriepester een introvert is, dan zal die de rotzooi initiëren maar zelden een actieve rol spelen waardoor die moeilijker te identificeren valt. Deze zijn de meest gevaarlijke pesters.

De helft van de mensen in dergelijke groepen zijn blij met de opportuniteit om zich slecht te gedragen en verwelkomen het gevoel van controle en macht en genieten van de bescherming en beloning van de seriepester. De andere helft van de groep worden gedwongen in mee te doen, meestal gebruik makende van de angst dat ze het volgende slachtoffer zullen zijn. Als er iets misloopt dan is het iemand van deze helft die de zondebok wordt en opgeofferd wordt waardoor de furie van de woedende doelwitten kan geventileerd worden. De seriepester kijkt toe vanop een veilige afstand en geniet van de conflicten die hij/zij heeft geïnitieerd.

Plaatsvervangend pesten: Deze vorm van pesten is wanneer twee partijen aangemoedigd worden om in conflict te treden met elkaar. Idem als bij groepspesten kan de eigenlijke pester wel of niet een actieve rol spelen bij deze vorm van pesten. Eén partij wordt het instrument van de pester voor het misbruik en wordt misleid en gemanipuleerd in het pesten van de andere partij. Typisch is dat de pester conflicten initieert tussen de werkgever en de werknemer.

Regulatiepesten: Deze vorm van pesten is wanneer de seriepester zijn/haar doelwit dwingt aan bepaalde regels en procedures te voldoen ongeacht de relevantie, toepasbaarheid en noodzaak. Een speciale vorm is het Juridisch pesten: Het dreigen om juridische stappen te ondernemen ongeacht of er voldoende grond voor is.

Residueel pesten: Deze vorm van pesten is al de vormen van pesten die overblijven en voortduren nadat de seriepester is weggegaan. Gelijkgezinden promoveren elkaar en rekruteren elkaar. Dit is een reden waarom de pesterijen soms nog heel lang kunnen doorgaan.

Cyberpesten: Deze vorm van pesten is het misbruik van e-mail systemen, internetfora, GSM toepassingen, enz … om agressieve boodschappen te verspreiden. Seriepester hebben doorgaans zeer slechte communicatieve vaardigheden en het onpersoonlijke karakter van e-mails, Sms’en en dergelijke zijn dan een ideale manier om conflicten te veroorzaken.

Reactief pesten of wraak: Het reageren op grensoverschrijdend gedrag op een ongepaste wijze kan ook onder de term pesten vallen. Wanneer je pesterijen beantwoordt met pesterijen dan verlies je je moreel recht om de pesterijen (die je misschien eerst werden aangedaan) te bekritiseren. Door de klacht bekritiseer je onrechtstreeks ook je eigen gedrag.